Trắc nghiệm tâm lý là một công cụ cần thiết đã được chuẩn hóa và áp dụng để đánh giá tình trạng tâm thần của cá nhân hoặc nhóm người. Cách tiếp cận này đóng vai trò quan trọng nhằm xác định các vấn đề tâm lý, dự đoán tiến triển bệnh cũng như hướng dẫn quá trình điều trị một cách cụ thể. Các bạn hãy cùng Evadep365 tìm hiểu chi tiết ngay trong nôi dung sau đây nhe.
Tiêu chuẩn về trắc nghiệm tâm lý
Để xây dựng một trắc nghiệm tâm lý, nhà tâm lý học cần tuân theo 4 tiêu chuẩn:
- Đảm bảo phản ánh một cách khách quan tình trạng tâm thần của đối tượng, không dựa vào mối quan hệ giữa đối tượng cùng chuyên gia tâm lý.
- Trắc nghiệm cần có độ tin cậy, khi thực hiện nhiều lần kết quả nên tương tự. Điều này đòi hỏi chú ý đến phát triển và biến đổi của đối tượng khi thực hiện nhiều lần.
- Độ ứng nghiệm tập trung vào xác định vấn đề cần được đánh giá, nghiên cứu. Nó bao gồm ứng nghiệm đồng thời, nội dung và cấu trúc .
- Quy chuẩn hóa quy định các bước thực hiện, xử lý kết quả, cách đánh điểm cần chặt chẽ, chính xác.
Giá trị của việc làm trắc nghiệm tâm lý trong lâm sàng tâm thần
Trắc nghiệm tâm lý là công cụ quan trọng, đánh giá tâm thần một người. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả, cần tuân theo nguyên tắc khoa học:
- Rối loạn tâm thần không có biểu hiện rõ ràng và không thể chẩn đoán bằng xét nghiệm sinh hóa. Thay vào đó, chúng ta dựa vào biểu hiện lâm sàng đánh giá.
- Trắc nghiệm xây dựng với tiêu chuẩn nghiêm ngặt, đảm bảo tính khách quan của kết quả. Nó giúp chúng ta nắm bắt triệu chứng khó thể hiện bằng lời nói, hỗ trợ bác sĩ đánh giá tình trạng tâm thần bệnh nhân tốt hơn.
- Ngoài ra, trắc nghiệm tâm lý còn tiết kiệm thời gian, làm cho bệnh nhân cảm thấy thoải mái khi đánh giá. Tuy nhiên nếu muốn hiệu quả, việc sử dụng cần thực hiện đúng cách, tuân theo quy tắc nghiên cứu.
6 phương pháp khảo bằng trách nghiệm tâm lý chuẩn nhất
Hiện nay, có nhiều cách để khảo sát cũng như đánh giá tâm lý con người. Trong số biện pháp đó, có 6 phương pháp phổ biến, được sử dụng rộng rãi nhất:
Khảo sát trí nhớ
Có nhiều cách khảo sát trắc nghiệm tâm lý, để đánh giá trí nhớ của cá nhân như:
- Phương pháp Học thuộc 10 từ: Được phát triển bởi nhà tâm lý học Alexander Romanovich Luria. Bệnh nhân sẽ nghe 10 từ không liên quan đến nhau. Sau đó, cố gắng nhớ và lặp lại từ đó. Quá trình này có thể lặp từ 5 đến 10 lần. Bác sĩ sẽ theo dõi khả năng nhớ, cảm xúc, thái độ, hành vi, xây dựng đường cong học thuộc.
- Thang đánh giá trí nhớ Wechsler: Sử dụng để đo chỉ số trí nhớ bao gồm 7 bài kiểm tra, mỗi bài có nội dung riêng biệt. Sau khi hoàn thành, bác sĩ sẽ tính điểm, đánh giá chỉ số trí nhớ bệnh nhân.
Khảo sát trạng thái chú ý
Đây là khảo sát nhằm đánh giá sự tập trung của bệnh nhân. Các bảng trắc nghiệm đa dạng được sử dụng trong phương pháp này.
- Bảng Schulte: Chứa số ngẫu nhiên, bệnh nhân tìm đọc theo thứ tự tăng dần. Bác sĩ sẽ ghi lại thời gian người bệnh tìm kiếm số. Cách này giúp bác sĩ đánh giá tập trung dựa trên thời gian trung bình đọc mỗi bảng số. Biện pháp thực hiện điều chỉnh theo độ tuổi, tình trạng sức khỏe từng trường hợp.
- Bảng Bourdon: Bao gồm 50 dòng, mỗi dòng chứa 40 chữ cái sắp xếp ngẫu nhiên. Bệnh nhân đọc và gạch chữ cái theo yêu cầu bác sĩ, thời gian thực hiện 10 phút. Từ đó, bác sĩ đánh giá khả năng tập trung, chú ý làm việc trí óc bệnh nhân.
Xem thêm >>> Ý nghĩa cây lan kiếm, cách trồng và chăm sóc tốt nhất cho hoa
Khảo sát cảm xúc
Đây là biện pháp trắc nghiệm tâm lý phổ biến nhất hiện nay dùng để chẩn đoán rối loạn tâm lý trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực:
- Thang trầm cảm Hamilton: Gồm 21 câu hỏi về triệu chứng tâm thần thường gặp ở bệnh nhân. Bác sĩ đánh giá dựa trên mức độ nặng – nhẹ của triệu chứng.
- Thang đánh giá trầm cảm Beck: Bài test tự đánh giá với 21 câu hỏi, người bệnh lựa chọn câu phù hợp nhất với trạng thái.
- Thang lo âu Spielberger: Dành cho người từ 15 tuổi trở lên nhằm phân biệt lo âu tâm thần và tính cách lo âu.
- Thang lo âu Zung: Tự đánh giá với 20 câu hỏi, đơn giản, áp dụng chuẩn đoán rối loạn lo âu hoặc rối loạn hỗn hợp.
Làm trắc nghiệm trí tuệ
Đây là trắc nghiệm thực hiện đánh giá trí tuệ người bệnh, chuẩn đoán vấn đề liên quan đến phát triển tâm lý cả trẻ em và người lớn:
- Trắc nghiệm trí tuệ Raven: Phát triển bởi John. C. Raven vào năm 1936, trắc nghiệm đo năng lực tư duy rộng nhất, thực hiện bằng hình thức phi ngôn ngữ. Nó bao gồm 60 bài, dùng đánh giá IQ, tiên lượng trong việc chẩn đoán tự kỷ, rối loạn phát triển tâm lý.
- Trắc nghiệm trí tuệ Wechsler: Phương pháp Wechsler David, gồm 3 bài trắc nghiệm: WAIS, WISC và WPPSI. Dưới dạng sàng lọc, nó xác định rủi ro về chậm phát triển trí tuệ một cách chính xác.
Làm khảo sát nhân cách
Khảo sát này thường áp dụng đánh giá nhân cách cá nhân, chẩn đoán rối loạn tâm thần liên quan, có 2 phương pháp chính:
Thang đo bộ câu hỏi trắc nghiệm tâm lý:
- Trắc nghiệm Eysenck: Được phát triển do Hans Jürgen Eysenck, năm 1947. Nó đo yếu tố hướng nội – hướng ngoại, tinh thần kích thích.
- Trắc nghiệm nhân cách Cattell: Tạo bởi Raymond Cattell năm 1949, đo 16 yếu tố khác nhau của nhân cách.
Trắc nghiệm phóng chiếu:
- Trắc nghiệm TAT: Phát triển lần đầu tiên vào năm 1935, sử dụng 29 tấm hình kích thích việc tạo ra các câu chuyện theo chủ đề.
- Trắc nghiệm Rorschach: Xây dựng năm 1921, dùng 10 bức tranh vết mực loang để thu thập phản ứng người bệnh.
Nghiên cứu tư duy
Có hai phương pháp sử dụng để nghiên cứu tư duy, bao gồm:
- So sánh khái niệm: Bác sĩ hỏi về điểm tương đồng, khác biệt giữa các khái niệm. Thông qua câu trả lời của bệnh nhân, để phát hiện nguy cơ suy giảm trí tuệ.
- Phương pháp Pictogram: Ban đầu thiết kế nghiên cứu trí nhớ gián tiếp, nhưng sau đó sử dụng nghiên cứu tư duy. Đây là cách chỉ áp dụng cho người bệnh có trình độ văn hóa từ lớp 7 trở lên.
Kết Luận
Trắc nghiệm tâm lý mang vai trò quan trọng trong lâm sàng tâm thần, đặc biệt khi số lượng người mắc đang gia tăng vào những năm gần đây. Tuy đã áp dụng tại nước ta, nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế.
